maandag 29 mei 2017

Familie de Cock in Sint-Pauwels I

Bij het onderzoeken van je familie loop je vaak vast als de doopboeken niet meer voorhanden zijn. Gelukkig zijn er nog andere bronnen zoals weesboeken, penningkohieren en leenregisters die inzicht kunnen verschaffen in de relaties van onze voorouders. Deze bronnen zijn echter lang niet volledig en geven vaak niet meer dan een naam, soms een datum vaak alleen een jaar en een min of meer locatie. Het is dan een hele puzzel om deze fragmentarische gegevens aan elkaar te relateren en de juiste familieverbanden tussen genoemde personen te vinden.  In dit bos van mini aanwijzingen is de stamboom onderzoeker op zijn best en moet hij oude bronnen soms pagina voor pagina doorspitten en bewerken om dat kleine stukje informatie te vinden dat de puzzel ver genoeg verbindt om het grotere plaatje te kunnen zien.
In dit stadium is geduld de belangrijkste partner in het onderzoek en spring je als een gat in de luch als een bewerking van een oude bron van een collega onderzoeker een naam onthult die relevant kan zijn in jou eigen onderzoek. Je moet je ook beslist niet beperken tot de mannelijke of vrouwelijke lijn die je afspeurt voor je eigen onderzoek. Elke akte kan je verrassen met een klein detail over een broer/zus, een oom of grootvader.  Zelfs de naam van een voogd kan net de verbinding vormen waar je naar op zoek bent.
Een geval waar geduld en het keer op keer nauwlettend nalopen van de zelfde informatie zijn vruchten afwierp is de familie de Cock uit Sint-Pauwels. Onmisbaar in deze puzzel bleek ook de enorme inspanning die de Vlaamse Verening voor Familiekunde afdeling Land van Waas in de afgelopen decenia heeft verricht in het indexeren en bewerken van diverse bronnen uit dit gebied. Zonder deze bewerkingen was het ontrafelen van deze puzzel een onmogelijke taak geweest, en moet ik bekennen zouden er al niet eens puzzelstukjes geweest zijn om verder te kunnen verbinden.

De doopboeken hadden mij gebracht naar Maria de Cock dochter van Jan de Cock en Margaretha Verberckmoest. Maria is in 1602 gedoopt in Sint-Pauwels en met enige puzzelwerk kon ik in de doopboeken 5 kinderen van Jan of Hans de Cock vinden te weten; Maria (1602), Margriete (1605), Jan (1608), Joanna (1610), Andries (1613), Amelberga (1617) en Petronella (1620). Hier diende zich al gelijk de eerste puzzel aan want niet bij alle kinderen werd ook de moeder vermeld en de vader werd zowel Hans als Jan genoemd. De eerste taak was dan ook bewijzen dat het hier slechts één gezin betreft. De ruimte tussen de kinderen geeft hierbij een goede indicatie maar als niet beide ouders in de doopinschrijving worden genoemd blijft het gissen.
Hier bood een CD  met een index van de staten van goed uit Sint-Pauwels van de eerdere genoemde VVF zoelaas. Deze indexering bracht mij naar een akte uit 1634 van het sterfhuis van Jan de Cock getrouwd met Margaretha Verberckmoest.  Even uitpuzzelen hoe precies en ik kon de akte opvragen bij het Rijksarchief van Beveren tegen een kleine vergoeding en kreeg een prachtige foto elektronisch toegezonden. Dat scheelde toch ook weer een ritje van 200 km.
Tja lezen bleek echter toch wel een enorme uitdaging maar twee cursussen en twee jaar verder was deze hobbel genomen en kon ik de akte vrij makkelijk lezen. De akte vermelde
Item comen[de] de vijf oveerge kinderen van wijlent
Jan de Cocq haerl[uyden] vader namelijk Hans, Janneken, Grietken, Andries en[de] Pieryntken sCocx elck IX p[ond] g[roten], gel[ijke] so[m]me als Tanneken en[de] Marijken sCocx so sade hebben ov[er] haer[luyden] vader[lyck] bruytgewant

Bingo ik kon de doopgegevens bevestigen en wist direct dat Maria nog een oudere zus had die niet in de doopboeken stond. Maria en Tanneken waren al getrouwd bij het overlijden van hun vader en deze was welgesteld want elk kind een bedrag van 9 pond groten (ongeveer 5.000 euro in hedendaags geld) nalaten was voor die tijd een aardig vermogen. Dochter Amelberga moet al voor haar vader zijn overleden want zij ontbreekt in het lijstje van de staten van goed.

De volgende stap is natuurlijk het vinden van de ouders van Jan de Cock. De eerste link naar de grootouders begint bij de namen van de kinderen. Een andere belangrijke link naar de grootouders zijn doopgetuigen. Deze komen vaak uit de familiekring zoals broers, zwagers, zussen en schoonzussen. Ook tantes en ooms kunnen soms als doopgetuige optreden maar meestal komen de doopgetuigen uit de zelfde generatie als de ouders. Ze moesten immers in staat zijn om de zorg voor het kind op zich te nemen als de ouders zouden wegvallen. De gebruikelijke methode is zoeken in de doopgegevens naar een echtpaar dat zou passen bij de namen van de kinderen. Helaas beginnen de doopboeken van Sint-Pauwels pas bij 1585 en van de periode tot 1600 zijn slechts wat sporadische zeer slecht leesbare bladzijden bewaard gebleven. Ik heb dus een andere bron nodig dan de doopboeken. Er duikt echter nog wel een oude index uit de 19e eeuw op waarin het huwelijk van Jan en Magraretha wordt genoemd, 1595. Dit geeft in iedergeval een indicatie dat het geboorte jaar van Jan en Margaretha moet liggen rond 1570-1575.

Ik grijp weer terug naar de staten van goed akten en zoeken naar andere akten over een familie de Cock en na enig puzzelen van het uitsluiten van diverse gezinnen valt het oog op het echtpaar Jan de Cock en Maria Westerlinck. Om te twee Jannen uit elkaar te kunnen houden zal ik de man van Maria Westerlinck, Jan de oude en de man van Margaretha Verberckmoes, Jan de jonge noemen.

De eerste aanwijzing om het echtpaar Jan en Maria te ondezoeken is dat Jan de jonge ook een dochter Maria heeft. Mogelijk dus vernoemt naar zijn eigen moeder. Maar Maria is een heel veel voorkomende naam dus ik heb meer bewijs nodig. Ik zoek verder in de staten van goed akte van Jan de jonge. Hij blijkt een belang te hebben van 1/3 in twee stukken land die zijn geërfd van Maria en Pieter Westerlinck. De andere twee delen behoren aan Joos en Pieter de Caluwe. Bingo, weer een generatie toegevoegd aan de puzzel. Jan de jonge is de zoon van Jan de oude en Maria Westerlinck. Maar wie zijn de andere twee personen Joos en Pieter de Caluwe. Waarom erven zij ook in de landerijen van Maria Westerlinck.

Het wordt tijd om de staten van goed akte van Jan de oude door te nemen. Al snel lees ik dat na het overlijden van Jan de oude zijn vrouw Maria hertrouwt met Joos de Caluwe. Kennelijk heeft haar tweede huwelijk nog twee kinderen opgeleverd die samen met Jan een gelijk deel hebben geërfd in de landerijen. Een extra puzzelstukje dat aangeeft dat Jan de oude en Maria Westerlinck de ouders zijn van Jan de jonge.

Het gaat lekker en het smaakt naar meer. Kan deze akte nog meer puzzelstukjes opleveren die mij een generatie verder terug kunnen brengen? De akte verwijst naar de leeftijd van de twee kinderen van Jan de oude die Maria met haar nieuwe man moet onderhouden. Een dergelijke overeenkomst heet een houdenisse en deze duurt gewoonlijk tot de kinderen volwassen zijn. De akte geeft aan dat de houdenisse zal eindigen op kerstavond 1590 als het jongste kind 15 jaar oud is. Mocht het jongste kind eerder komen te overlijden dat eindigt de houdenisse als het oudste kind 15 jaar oud is. Bingo, hoewel we niet weten of Jan de jonge het jongste of het oudste kind is van Maria weten we wel dat hij tussen 1572 en 1575 geboren moet zijn. Zou hij namelijk eerder zijn geboren dan was hij zowiezo te oud (ouder dan 18) om nog onder een houdenisse te vallen. Deze markering van de leeftijd van de kinderen betekent ook een indicatie voor de huwelijksdatum van Jan de oude en Maria namelijk rond 1570. Dit op zijn beurt is weer een indicatie voor de leeftijd van Jan de oude, omdat men gewoonlijk tussen het 20ste en 25ste jaar in het huwelijk trad. Ofwel Jan de oude is geboren voor 1550.

et deze informatie ga ik opzoek naar nieuwe bronnen. De staten van goed akte heeft namelijk duidelijk gemaakt dat Jan de oude land bezat en niet zo'n beetje ook. En wie land bezat of pachte moest belasting betalen. Deze belastingen werden opgetekend in de penningkohieren en van Sint-Pauwels zijn de kohieren van 1571, 1574 en 1586 bewaard gebleven. Precies de goede jaren om iets van Jan terug te kunnen vinden. Ook deze bronnen zijn bewerkt door de vrijwilligers van de VVF. Het zijn overzichtelijke pdf bestanden met een mooie index. Al snel vind ik dus meerdere vermeldingen van Jan de Cock. Hmm we hebben een Jan de Cock fs Jan (zoon van Jan) en een Jan de Cock fs Bauwen. Tja ienemiene mutte is niet direct een wetenschappelijke aanpak dus hoe kom ik tot een keuze. Het goede nieuws is natuurlijk dat ik nu nog maar twee mogelijke namen heb. De vader van Jan de oude moet of opnieuw een Jan zijn of zijn vader is Bauwen de Cock. Kan ik uit de penningkohieren een stuk land koppelen aan de staten van goed akte misschien?

Dit blijkt mogelijk, in de staten van goed akte van Jan de oude vinden we een stuk land een half bunder groot gelegen in de wijk de Crayenackers dat hij heeft gekocht tijdens zijn huwelijk met Marie Westelinck. De andere helft van de bunder is door de voogden gekocht. Zowel in de penningkohieren van 1571 als die van 1574 vinden we bij Jan de Cock fs Bauwen een stuk land van 500 roeden (een bunder is 3 gemet of 900 roeden dus de helft is dan 450; goed genoeg voor de schattingen van die tijd.). In de penningkohieren van 1586 komt Jan de Cock fs Bauwen niet meer voor maar we vinden onder Joos de Caluwe wel een stuk land van 3 gemet groot in de wijk Crayenackers.

Ik kan wel een gat in de lucht springen. Niet alleen kan ik het half bunder dat Jan de oude in 1571 en 1574 nog pachte van Pieter van Broucke, maar kennelijk tijdens zijn huwelijk met Maria heeft gekocht identificeren maar ook de andere helft kan ik in 1586 plaatsen bij Joos de Caluwe die immers met de weduwe Maria was getrouwd. Precies zoals de staten van goed akte beschrijft.

De puzzel is natuurlijk nog lang niet compleet maar ik heb over een periode van bijna 5 jaar onderzoek, met steeds weer opnieuw de zelfde informatie bekijken en verbinden met nieuw gevonden bronnen, drie generaties geïdentificeerd. Tijdens de vijf jaar moest ik opnieuw leren lezen om de akten geschreven in middel-nederlands te kunnen ontcijferen. Ik heb me verdiept in het matenstelsel van de tijd, de munteenheden uit de 16e eeuw en de waarde in hedendaagse geld. Ik heb geleerd over de gebruiken rond huwelijk en de zorg voor weeskinderen bij het overlijden van 1 van de ouders. Maar vooral heb ik vele uren plezier beleefd aan het ontrafelen van de puzzelstukjes.

In mijn volgende blog zal ik de puzzel verder in elkaar leggen als ik Bauwen de Cock de vader van Jan de oude nader ga bekijken.

De fragement genealogie zoals ik hem besproken heb:

I. Bauwen de Cock, tr. onbekend
Uit dit huwelijk:

  1. Jan de Cock, (volgt II)

II. Jan de Cock, geb. voor 1550, ovl. Sint-Pauwels 1585, zn. van Bauwen de Coc, pachte 500 roede land in Sint-Pauwels gelegen in de Crayenacker, tr. ~˜1570 Maria Westelinck
Uit dit huwelijk twee kinderen:

  1. onbekend
  2. Jan de Cock, (volgt III)

III. Jan de Cock. geb tussen 1572 en 1575, ovl. Sint-Pauwels tussen 1628 en 1634, zn. van Jan de Cock en Maria Westelinck, tr. Sint-Pauwels 1595 Margaretha Verberckmoes, geb. aug 1574, overl. Sint-Pauwels 5-5-1650, buiten echtelijke dr. van Andries Verberckmoes en Livine Borms
Uit dit huwelijk:

  1. Tanneke sCocx, (geen doopgegevens alleen vermeldt in Staten van Goed)
  2. Maria de Cock, ged. Sint-Pauwels 23-9-1602 (geen moeder vermeld) get. Paschier Decautere en Machete Cocx, overl. Sint-Pauwels 15-9-1664
  3. Margriete de Coock, ged. Sint-Pauwels 11-10-1605 get. Andries Verbercmoest en Amelken sMaren (als vader vermeldt Hans, geen moeder vermeldt)
  4. Jan de Cock, ged. Sint-Pauwels 8-1608 (geen moeder vermeld) get. Pieter Gubels en Catharina Grembergen
  5. Joanna de Cocq, ged. Sint-Pauwels 16-9-1610, get Gillis Bogaert en Joanna Zegers overl. voor 1-4-1648, tr. Sint-Pauwels 17-5-1636 Adrianus Vereecken get. Joannes de Cock (broer van Joanna) en Egidius van Vlierbergen.
  6. Andries de Cocq, ged. Sint-Pauwels 18-4-1613, get. Joos Wilsens en Lisabeth van Deynse.
  7. Amelberga Cocq, ged. Sint-Pauwels 23-11-1617, Doopgetuigen Joannes de Wilde en Amelberga Spildoren, ovl. voor 1634 (als vader vermeldt Joos)
  8. Petronella Cocq, ged. Sint-Pauwels 26-2-1620, get. P[iete[r van Stappen en Cath[ari]ne Wuytack