Historische Emancipatie

Bij het woord emancipatie denken we in historische termen direct aan de nog recente laatste decenia van de 20ste eeuw waarin vrouwen voor hun rechten opkomen en eisen dat zij gelijk als mannen worden behandeld. Emancipatie is een term die we daarmee associeren met onze moderne tijd. Vaak ontdekken we echter dat zaken die we als modern en van onze tijd beschouwen toch al veel eerder in de geschiedenis zijn te vinden. Zo ook in een akte van bijna 400 jaar oud over mijn voorouder Aert Joppen en zijn dochter Maeyken.

Aert Joppen, een boer uit Prinsenland, is zijn tijd ver vooruit als hij in 1634 verschijnt voor de schepenen van Breda met een voor die tijd wel heel bijzonder verzoek. De hiervoor opgemaakte akte vertelt hoe Aert zijne wettige dochter geëmancipeert ende uit sijnen broode ende familie gestelt heeft.

Een bijzonder ongebruikelijke daad voor een tijd waarin vrouwen niet rechtsbekwaam werden geacht. Een vrouw moest zich altijd door een man laten vertegenwoordigen, meestal haar echtgenoot of vader als ze nog ongehuwd was, soms een oom of broer als ze weduwe of wees was.  Maar met deze stap gaf haar vader haar het recht voor zichzelf te mogen beslissen. De akte meldt: "Midts desen alsoo dat de selve Maeyken voordaen haar selfs sal wesen ende haer geneyren om met Godt ende eeren tot haere profijt en de schade (die Godt verhoeden willen) door de werelt te geraecken."

Natuurlijk had ze nog wel een mogelijkheid nodig om in haar onderhoud te voorzien. Ook daar had vader aan gedacht. Hij stelde zijn brouwerij die hij enige jaren terug had gekocht, hiervoor beschikbaar. Hij vraagt de schepenen van Breda toestemming voor zijn dochter om het ambacht van de brouwers voor incoom te mogen uitoefenen. Uiteraard zal ze dan ook alle noodzakelijke plichten onderhouden.  En zo verbinden de schepenen hun zegel aan de akte op 18 november 1634.

Helaas zijn er geen andere akten over deze Mayken Aertsen opgedoken, ik had graag gelezen hoe het haar als brouwer is vergaan.

Schepenen in Breda, doen condt eenen iegelijcken dat op den dach der daete onderges[chreven], voor ons gecompareert is in proprien persoone Aert Joppen, bouman ende inwoonder der heerlijckheyt van Princenlandt, verclaerde ende bekende Maeyken sijne wittige dochter geëmancipeert ende uuyt sijnen broode ende familie gestelt te hebben, gelijck hij de selve Maeyken emancipeert ende uuyt sijne brode is doende oft stellende, midts desen alsoo dat de selve Maeyken voordaen haer selfs sal wesen ende haer geneyren om met Godt ende eeren tot haere profijt ende schade  (die Godt verhoeden wille) door de werelt te geraecken, tevreden sijnde dat de voors[egde] Maeyken sijne dochter haer voordaen sal hebben ende geneiren ende te behelpen alhier binnen Breda . In des voors[egde] comp[ara]nts huysinge, brouwerije ende erffenisse met heure toebehoorte genaempt de Bijl, gestaen ende gelegen alhier tot Breda op de Ginnekenseijndtsche oude brugge den voors[egde] Aerden comparant toebehoorende. Allen te welck mijne Edele heeren des Borgem[eeste]rs ende schepenen deser stadt om de neiringe alhier te vermeerderen geaccepteert hebben ende accepteren midts desen op conditie ende met voorwaerde dat de voors[egde] Maeyken 't recht den ambachte van de brouwers voor incoom gelt competerende ende oock deporterije sal voldoen ende alle gebuerlijcke rechten onderhouden. Alles sonder argelist ende des t' oirconde. Soo hebben wij schepenen voorgen[oem]t onse segelen op 't spatium van dese letteren gedruckt op ten achtiensten dach van novemberi in 't jaer ons heeren duysent-sesshondertendevyerendertich hier aff extract.

[bron Stadsarchief Breda; Vestbrieven 1634-1635, folio 80r]